De derde Niyama, onderdeel van het achtvoudige pad van spirituele ontwikkeling is Tapas. Tapas in het sanskriet betekent: de discipline om yoga te beoefenen (asanas en meditatie) en hierin te volharden.Het vuur dat ons aanwakkert om door te gaan. Tapas stelt je in staat om door te zetten, zelfs als je het zwaar en confronterend vindt. Het aannemen van moeilijke yoga-houdingen kun je zo ook zien als een oefening in Tapas. Alle aandacht dient gericht te zijn op ons lijf in de houding, met de ademhaling als hulpmiddel. Door Tapas ontwikkel je als yogi een sterk lichaam, wordt je mentaal krachtig en krijg je een sterk karakter. Ook door alle Yama’s en Niyama’s te blijven oefenen (in voorgaande maanden besproken).
Hoe kunnen we tapas op onze yoga mat toepassen? Een voorbeeld: Als je liever op de bank blijft liggen terwijl je eigenlijk jouw yoga les hebt, kun je jezelf oefenen in tapas door toch te gaan en daardoor jezelf beter te voelen. Soms voelt yoga zo confronterend. Het recht aankijken van wat aanwezig is. En dat is niet altijd fijn en mooi. Yoga kan soms pijn doen. Het laat je zien hoeveel spanning of stress er in je is. En zeker als er iemand naast je staat die heel lenig is. Dan kan de moed je wel eens in de schoenen...eh...blote voeten zakken.
Voor al diegenen die moeite hebben met tapas, met volharding, met motivatie. Voor al diegenen die jeuk krijgen van het woord discipline. Voor degenen die het moeilijk vinden zacht over zichzelf te denken en zichzelf daardoor geweld aandoen. Voor degenen waarbij pijn een dagelijkse metgezel is. Voor degenen waarbij yoga soms vreugde, maar soms ook boosheid, irritatie of verwarring veroorzaakt. Voor degenen die altijd een drempel over moeten om een bepaalde oefening te doen. Voor degenen die het gevoel hebben toch te moeten presteren in de yogales. Voor degenen die vaak blessures oplopen tijdens yoga. Voor degenen die altijd het gevoel hebben achter te blijven bij de rest. Voor al díegenen, voor jou: hier een zen verhaal dat jou wellicht kan laten inzien dat tapas geen keiharde discipline is, maar altijd een oefening in geweldloze volharding en mededogen.
Het verhaal is geschreven vanuit de zen filosofie, voor de zen-beoefening (in stilte mediteren). Maar ik vertaal het naar de yoga beoefening van houdingen.
Uit: Met zen beginnen – Shunryu Suzuki: “Er zijn 4 soorten paarden: uitstekende, goede, matige en slechte. Het beste paard loopt, nog vóórdat het de schaduw van de zweep heeft gezien, langzaam of snel en naar rechts en links, precies zoals zijn menner het wil. Het op één na beste paard loopt net zo goed als het eerste, nét voordat de zweep zijn huid raakt. Het derde loopt als het de pijn in zijn huid voelt en het vierde loopt pas nadat de pijn tot in het merg van zijn botten is doorgedrongen. Je kunt je wel indenken hoe moeilijk het voor het vierde paard is om te leren goed te lopen!
Als we dit verhaal horen, willen we bijna allemaal het beste paard zijn. En als dat onmogelijk is, willen we het op één na beste paard zijn. Ik denk dat dit verhaal meestal zo wordt opgevat. En Yoga (zen) ook. Waarschijnlijk denk je dat je door yoga er vanzelf achter komt of je een goed of slecht paard bent. Maar dan begrijp je yoga (zen) toch verkeerd.
Als je van mening bent dat het de bedoeling van de yoga (zen) beoefening is om één van de beste paarden te worden, dan krijg je het heel moeilijk, want dat is niet de juiste opvatting. Als je op de juiste manier yoga (zen) beoefent, doet het er niet toe of je het beste of slechtste paard bent. Als je denkt aan het mededogen van de boedha (of de yoga filosofie) hoe denk je dan dat hij over de 4 paarden oordeelt? Hij zal misschien wel meer genegenheid hebben voor het slechtste paard dan voor het beste. Je zult merken dat het slechtste paard het meest waardevolle pad kan hebben.
In jóuw grootse onvolmaaktheden zal je geest de basis vinden om te blijven zoeken naar jouw eigen weg. Wie gemakkelijk een volmaakte houding aanneemt, heeft meestal meer tijd nodig om de ware betekenis van yoga te vinden. Als alles makkelijk gaat is het moeilijker om het ware gevoel voor yoga te krijgen, om het merg van yoga (zen) te ontdekken.
Maar wie met yoga beoefenen wat meer moeite heeft, heeft meer kans om de bedoeling beter te begrijpen. Daarom denk ik dat het beste paard sóms het slechtste kan zijn en het slechtste sóms het beste kan zijn. In feite is het voor iemand die bij het houdingen aannemen moeilijkheden ondervindt des te belangrijker om de juiste zuivere aandacht te behouden en waarachtig te zoeken en te voelen dan voor iemand die geen moeite heeft. Wie met yoga beoefenen grote moeite heeft, dat iets tot het merg gaat, heeft evenveel of misschien meer kans om de bedoeling ervan beter begrijpen.”
Het zoeken, weerstand voelen,verward zijn, moeite hebben, angst kennen, pijn kennen geeft ons allemaal de mogelijkheid om échte aandacht te ondervinden. Door écht ontvankelijk te zijn voor wat zich aandient. Mooi of niet. Door je onvolmaaktheid te aanvaarden én te omarmen en steeds doorgaan met jezelf te onderzoeken. Het zo steeds weer diepere lagen in jezelf te ontdekken, mét mededogen voor jezelf, dát is tapas.